ΛΕΥΚΑΔΙΤΕΣ ΑΦΑΝΕΙΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟ 74 ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΛΕΥΚΑΔΙΤΗΣ ΙΠΤΑΜΕΝΟΣ ΑΝΘΥΠΟΣΜΗΝΑΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΝΙΚΗ» ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΟ 74

Γράφει ο Πάνος Γαζής, Πρόεδρος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Ν. Λευκάδας

Διαβάζοντας τα παρακάτω ιστορικά ντοκουμέντα, εμείς οι Λευκαδίτες θα πρέπει να είμαστε υπερήφανοι που ένας άξιος ιπτάμενος αξιωματικός της Πολεμικής μας Αεροπορίας με καταγωγή από το Νεοχώρι Λευκάδας, ο Δημήτριος Λαυράνος, συμμετείχε ως συγκυβερνήτης, όπως θα δείτε και στις φωτογραφίες, στην πιο δύσκολη και επικίνδυνη αποστολή μέχρι σήμερα της Πολεμικής Αεροπορίας. Δυστυχώς, το ελληνικό κράτος κάνει ότι δε γνωρίζει αυτούς τους ανθρώπους σήμερα. Για την ελευθερία της Κύπρου, εκτός από το Δημήτρη Λαυράνο αγωνίσθηκαν και άλλοι από τη Λευκάδα, όπως ο Στρατηγός Ματαφιάς, που οι Κύπριοι μέχρι και σήμερα ακούγοντας το όνομα αυτό, δακρύζουν και υποκλίνονται σ’ αυτόν τον άνθρωπο που έφυγε πριν από περίπου τρία χρόνια από τη ζωή. Η τελευταία του επιθυμία ήταν να θαφτεί στην Κύπρο που τόσο πολύ αγάπησε. Όμως, το αίμα του στην Κύπρο το άφησε και ένας στρατιώτης της ΕΛΔΥΚ από τη Λευκάδα, ο Σπυρίδων Αυλωνίτης, ο οποίος μέχρι και σήμερα θεωρείται αγνοούμενος.

Ως Πρόεδρος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών του Ν. Λευκάδας θα προσπαθήσω με τα άλλα μέλη του Συνδέσμου να έρθουμε σε επαφή τόσο με τον κ. Λαυράνο, όπου ζει σήμερα στο Βόλο, όσο και με τις οικογένειες του Στρατηγού Ματαφιά και του αγνοούμενου Αυλωνίτη, προκειμένου να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτά που έκαναν για την πατρίδα μας.  

Όλοι έχουμε ακούσει την ιστορία με τα μεταγωγικά αεροσκάφη που η Ελλάδα έστειλε στην φλεγόμενη Κύπρο ως μοναδική ενίσχυση στην προδομένη άμυνα της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς απέναντι στις ορδές του Αττίλα που είχαν ήδη πατήσει σε κυπριακό έδαφος. 15 αεροσκάφη τύπου Noratlas ξεκίνησαν από την στρατιωτική βάση της Σούδας την νύχτα της 21ης προς 22ας Ιουλίου 1974 με προορισμό το (ακόμα ελεγχόμενο από την Εθνική Φρουρά) αεροδρόμιο Λευκωσίας. Το μήνυμα για τα φιλικά αεροσκάφη δεν έφτασε ποτέ στους αμυνόμενους που μάλιστα είχαν πληροφορίες ότι το βράδυ εκείνο οι Τούρκοι θα επιχειρούσαν κατάληψη του αεροδρομίου. Αποτέλεσμα ήταν τα αεροπλάνα να χτυπηθούν από αντιαεροπορικά πυρά. Ένα από τα αεροσκάφη, το ΝΙΚΗ 4 πήρε φωτιά από τα πυρά ενώ πετούσε σε χαμηλό ύψος και κατέπεσε λίγα χιλιόμετρα από τον δίαυλο. Από την φωτιά και την συντριβή κατάφερε να επιβιώσει μόνο ένας από τους Έλληνες καταδρομείς.

Μέσα στο κλίμα αποδιοργάνωσης και ηττοπάθειας και αφού η εφαρμογή των προβλεπομένων σχεδίων ενίσχυσης της Κύπρου (κυρίως αεροπορική προσβολή των δυνάμεων απόβασης), είχε με τον ένα ή άλλο τρόπο ακυρωθεί, αποφασίστηκε η αερομεταφορά στην Κύπρο μιας Μοίρας Καταδρομών. 

 Κάτω από το φως των στοιχείων που έχουν γίνει γνωστά, η αποστολή αυτή δεν μπορεί παρά  να χαρακτηρισθεί ανεπιφύλακτα ως αυτοκτονική. Το ότι δεν κατέληξε στην ολική καταστροφή των αεροσκαφών και της δύναμης που απεστάλη, οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην αυτοθυσία, την γενναιότητα, και τις ικανότητες του συνόλου των αεροπόρων και καταδρομέων που έλαβαν μέρος σε αυτή. Κατά δεύτερο λόγο οφείλεται στην τύχη.

Αναλυτικά η ιστορία της επιχείρησης ΝΙΚΗ του 1974: Μετά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 , η άμυνα της Κύπρου ήταν σε δύσκολη θέση και όσες κινήσεις έγιναν για την απόκρουση των τουρκικών δυνάμεων εισβολής από ένοπλα τμήματα της ελληνοκυπριακής πλευράς, είχαν αρνητική εξέλιξη . Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα παρουσίαζε σημάδια διάλυσης στην στρατιωτική ηγεσία και ήδη είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος . Παρόλα αυτά οι στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς Κύπρου είχαν περιορίσει τα αρχικά σχέδια του Τουρκικού στρατού. Την 21η Ιουλίου του 1974 , αποφασίσθηκε στρατιωτική επιχείρηση ενίσχυσης της άμυνας του αεροδρομίου της Λευκωσίας με την κωδική ονομασία " ΝΙΚΗ " . Το σχέδιο της επιχείρησης προέβλεπε την αερομεταφορά και απόβαση καταδρομέων με αεροσκάφη της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας . Η προετοιμασία έγινε στην αεροπορική βάση της Σούδας στην Κρήτη και περιλάμβανε : 20 αεροσκάφη Nord 2501D Noratlas, 10 αεροσκάφη C-47 Dakota. Όλα τα αεροσκάφη ανήκαν στην 354η Μοίρα Μεταφορών " Πήγασος " . Αυτά τα αεροσκάφη θα μετέφεραν και θα αποβίβαζαν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας την Α' Μοίρα Καταδρομών με τον πλήρη οπλισμό της αποτελούμενη από 318 άνδρες. Ο σχεδιασμός της επιχείρησης προέβλεπε την αερομεταφορά της Α' Μοίρας καταδρομέων κατά την διάρκεια της νύχτας - σε απόλυτη σιγή ασυρμάτου - πτήση σε χαμηλό ύψος - χωρίς συνοδεία μαχητικών - προσγείωση - αποβίβαση καταδρομέων - επιστροφή στην Σούδα .

Το «σχέδιο» προέβλεπε να αρχίσουν οι απογειώσεις στις 22.30 της 21ης Ιουλίου με χρονικό διαχωρισμό αεροσκαφών 5΄ έτσι ώστε να έχουν όλα απογειωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα. Η πτήση προς την Κύπρο, η αποβίβαση των καταδρομέων και του υλικού και η επιστροφή έπρεπε να γίνουν υπό πλήρες σκότος, για την αποφυγή εντοπισμού από την Τουρκική αεροπορία. Υπήρξε ρητή διαταγή, σε καμία περίπτωση να μην προσγειωθεί αεροσκάφος στην Κύπρο με το φως της ημέρας.

Την 21η Ιουλίου και ώρα 22:35 η αποστολή ξεκίνησε με χρονικό περιορισμό τα μεσάνυκτα της ίδιας μέρας. Μόνο όμως τα 15 αεροσκάφη Noratlas από τα 20 κατάφεραν να απογειωθούν στο χρονικό περιθώριο το οποίο προέβλεπε το σχέδιο , με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα αεροσκάφη ( 5 Noratlas και 10 C-47) να παραμείνουν στο αεροδρόμιο της Σούδας . Αμέσως μετά την απογείωση δόθηκε σήμα από το Κέντρο επιχειρήσεων πρός το Γ.Ε.Ε.Φ. Λευκωσίας με την φράση " Έρχονται τα 15 πορτοκάλια" . Κατά την διάρκεια της πτήσης και χωρίς φώτα πορείας για την αποφυγή εντοπισμού 2 από τα αεροσκάφη παρουσίασαν βλάβη με αποτέλεσμα την επιστροφή του ενός στην Κρήτη και την προσγείωση του δευτέρου "ΝΙΚΗ 13" στην Ρόδο .

Οι απογειώσεις ξεκίνησαν στις 22:30 με την παρακάτω σειρά και το χαρακτηριστικό κλήσης:

Στις 22:30 το αεροσκάφος 135 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 1′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Μιχάλης Χοχλακάκης (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Αναστάσιος Δέμης (Υποσμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Παναγιώτης Ζελενίτσας (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Ιωάννης Σγούρος (Αρχισμηνίας)

Στις 22:35 το αεροσκάφος 140 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 2′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Ιωάννης Σφήκας (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Παναγιώτης Πανούσης (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Κωνσταντίνος Τυλιγάδης (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Ιωάννης Καραΐσκος (Αρχισμηνίας)

Στις 22:40 το αεροσκάφος 207 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 3′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Σωτήριος Στέφας (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Γεώργιος Νεονάκης (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Αθανάσιος Παπαναστασίου (Υποσμηναγός) Ναυτίλος: Ιωάννης Δρίτσας (Αρχισμηνίας)

Στις 22:45 το αεροσκάφος 133 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 4′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Βασίλειος Παναγόπουλος (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Στέργιος Συμεωνίδης (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Γεώργιος Δάβαρης (Ανθυποσμηναγός) Ναυτίλος: Ηλίας Άνθιμος (Αρχισμηνίας)

Στις 22:50 το αεροσκάφος 234 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 5′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Εμμανουήλ Δρακωνάκης (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Σωτήριος Παπούλης (Υποσμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Αναστάσιος Λούκος (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Βασίλειος Γκάνος (Αρχισμηνίας)

Στις 22:55 το αεροσκάφος 220 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 6′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Ιωάννης Παπακωνσταντίνου (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Δημήτριος Καρδαράς (Σμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Γεώργιος Σαλαπάτας (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Σωκράτης Κάβουρας (Αρχισμηνίας)

Στις 23:00 το αεροσκάφος 139 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 7′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Γεώργιος Δημητρός (Σμηναγός) Συγκυβερνήτης: Βασίλειος Μέττας (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Γεώργιος Καγιαμπάκης (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Ιωάννης Ράζος (Αρχισμηνίας)

Στις 23:15 το αεροσκάφος 144 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 8′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Νικόλαος Τζανάκος (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης:

 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΑΥΡΑΝΟΣ (Ανθυποσμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Βασίλειος Τσιουρής (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Σαράντος Μουτσάτσος (Αρχισμηνίας)

Στις 23:35 το αεροσκάφος 142 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 9′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Ανδρέας Στραβοπόδης (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Αθανάσιος Παπαϊωάννου (Ανθυποσμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Αναστάσιος Καρδάκος (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Κωνσταντίνος Ρουμελιώτης (Αρχισμηνίας)

Στις 23:40 το αεροσκάφος 222 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 10′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Σωτήριος Παπαθανασίου (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Αθανάσιος Ιλαρρίδης (Αντισμήναρχος) Ιπτάμενος Μηχανικός: Ευάγγελος Πεδιαδιτάκης (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Γεώργιος Κουλούλας (Αρχισμηνίας)

Στις 23:51 το αεροσκάφος 189 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 11′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Γεώργιος Μήτσαινας (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Χριστ. Κυριακόπουλος (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Κωνσταντίνος Σίμος (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Αλέξανδρος Φούτσης (Αρχισμηνίας)

Στις 23:55 το αεροσκάφος 143 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 12′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Νικόλαος Αδαμόπουλος (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Δημήτριος Χατζηπαναγιώτης (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Ιωάννης Κομιανός (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Πολ. Βασιλάκος (Αρχισμηνίας)

Στις 23:58 το αεροσκάφος 151 με χαρακτηριστικό κλήσεως “Νίκη 13′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Βασίλειος Νικολάου (Αντισμήναρχος-Διοικητής 354 Μοίρας) Συγκυβερνήτης: Γεώργιος Χατζηδάκης (Σμήναρχος-Υποδιοικητής 112ΠΜ) Ιπτάμενος Μηχανικός: Βασίλειος Γκορέζης (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Αντώνιος Κλεφτογιάννης (Αρχισμηνίας)

Στις 00:20 το αεροσκάφος 132 με χαρακτηριστικό κλήσης “Νίκη 14′

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Παναγιώτης Λυμπερόπουλος (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Βασίλειος Κωτσόπουλος (Αντισμήναρχος) Ιπτάμενος Μηχανικός: Δημήτριος Μανής (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Αντώνιος Μπαραλιάκος (Αρχισμηνίας)

Στις 00:23 το αεροσκάφος 187 με χαρακτηριστικό κλήσης “Νίκη 15′.

ΠΛΗΡΩΜΑ. Κυβερνήτης: Ευάγγελος Πετρουλάκης (Επισμηναγός) Συγκυβερνήτης: Ευάγγελος Παπασταματίου (Επισμηναγός) Ιπτάμενος Μηχανικός: Σωτήριος Καρανταΐρης (Ανθυπασπιστής) Ναυτίλος: Ιωάννης Γραμματικός (Αρχισμηνίας)

Τα αεροσκάφη ακολούθησαν πορεία πάνω από την πόλη των Χανίων, ανέβηκαν σε ύψος 7000 ποδών, πέρασαν από τα Λευκά Όρη, κατέβηκαν στα 500 περίπου πόδια και από εκεί ακολούθησαν μια πορεία νοτιο-ανατολική μέχρι ένα σημείο  34° Β.και 27° Α, και από εκεί γύρισαν ανατολικά με κατεύθυνση την Κύπρο. Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω από την συνεχή επιτήρηση της Τουρκικής Αεροπορίας και ο εντοπισμός των Νοράτλας θα σήμαινε και την σίγουρη καταστροφή τους. Τα πληρώματα των Νοράτλας γνώριζαν ότι στο ταξίδι αυτό θα ήσαν μόνοι, δεν θα υπήρχαν Ελληνικά μαχητικά για προστασία τους. Η μόνη τους προστασία θα ήταν το σκοτάδι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

Σε όλη την διάρκεια της πτήσης δεν υπήρχαν ραδιοβοηθήματα, αφού αυτά ήσαν εκτός ενεργείας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, ούτε σημεία αναφοράς για προσανατολισμό, και εδώ επιστρατεύθηκαν οι ικανότητες των ραδιοναυτίλων. Πολλά από τα αεροσκάφη πετούσαν σχεδόν σύρριζα με την επιφάνεια της θάλασσας. Τα Νοράτλας δεν πετούσαν σε σχηματισμό, ούτε είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους. Πετούσαν ανεξάρτητα, με μια γενική ιδέα του που περίπου πετούσε το προηγούμενο ή το επερχόμενο αεροσκάφος.

Η πτήση προς την Κύπρο έπρεπε να διαρκέσει δύο περίπου ώρες για τα αργοκίνητα και βαρυφορτωμένα μεταγωγικά. Αρκετά από αυτά παρουσίασαν βλάβες, όμως τα πληρώματά τους κατάφεραν να τα πάνε στον προορισμό τους.

Από τους 318 άνδρες της Α΄ ΜΚ που έφτασαν στην Κύπρο, μετά τις ανωτέρω απώλειες, την επόμενη ημέρα, στην μεγαλειώδη μάχη υπεράσπισης του αεροδρομίου Λευκωσίας πολέμησαν 278 άνδρες. Σε αυτή τη μάχη, οι «300 του Μάλεμε» κράτησαν, πολεμώντας λυσσαλέα, το διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας ενώ οι ηγήτορες τους, ο διοικητής της μοίρας Ταγματάρχης Γιώργος Παπαμελετίου και ο διευθυντής του 3ου γραφείου της μοίρας Ταγματάρχης Βασίλης Μανουράς αγνόησαν διαταγές, στρατιωτικές και πολιτικές πιέσεις που θα οδηγούσαν σε καταστρεπτικά αποτελέσματα…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.      Μήτσαινας Γ. (1989). Ελληνικά Φτερά στην Κύπρο. Επιχειρήσεις 1964 – 1974 όπως τις έζησαν και τις αφηγούνται οι πρωταγωνιστές, αποστολή αυτοκτονίας, μεταφορά καταδρομέων στην Κύπρο. Αθήνα.

2.      Φασουλάς, Γ. &  Σκάλκος, Γ. (2011). Νίκη στη Νεκρή Ζώνη. Η Αντίσταση της Α΄ ΜΚ στον Αττίλα και την Προδοσία. Αθήνα. Αγαθός Λόγος.